آساناهای یوگا ممکن است در ظاهر فقط یکی از هشت اندام یوگا تلقی شود، اما در واقع ابزاری بسیار عملی در اختیار می‌گذارد تا شما را با قلب خود، با لحظه اکنون و خویشتنِ خویش پیوند دهد. برای بسیاری از افراد، تمرینات جسمانی نخستین قدم در طریق یوگا به‌شمار می‌آید. شاید مطابق عرف و سنت نخستین اندام یوگا نباشد اما ظاهرا مناسب‌ترین نقطه آغاز است.
واژه سانسکریت «آسانا» از ریشه کلمه‌ای به معنای حضور داشتن، در آرامش نشستن و ساکن شدن در جایی مشتق شده است. کلمه آسانا را به‌طور تحت الفظی به «نشستگاه» یا «در وضعیت خاصی نشستن» ترجمه می‌کنند. آسانا یکی از هشت اندام یوگای کلاسیک به شمار می‌رود. پاتَنجَلی در متن یوگا سوتراها معنای اصلی آسانا را در دو کلمه شرح و توضیح می‌دهد: "sthira" و" sukham ". sthira یعنی ثبات، توازن و استحکام و از ریشه کلمه "stha" به معنی «ایستادن» برگرفته شده و sukham یعنی آسایش، راحتی و شادی.
سرعت پیشرفت زندگی مدرن همراه با مصرف‌گرایی ناشی از نفس‌پرستی و خودمحوری در کنار فشار و اضطرار بی‌امان برای موفقیت، هزینه زیادی را بر سلامت فیزیکی، عاطفی و روحی انسان امروز تحمیل می‌کند. این روزها اغلب افراد در مسابقه بی‌پایانی از تعجیل برای حل و فصلِ فوریت‌های زندگی دست و پا می‌زنند. عباراتی چون «فقط اگر وقت یا پول بیشتری داشتم یا اگر بیرون از شهر زندگی می‌کردم» فریاد جامعه مدرن است که این روزها زیاد شنیده می‌شود. اوقاتمان را صرف مبارزه با واقعیت وجودی خود می‌کنیم، احساساتمان را نادیده می‌گیریم و به جِّد می‌کوشیم تا می‌توانیم از احوال درونیمان غافل شویم.
تمرین آساناهای یوگا آن فضا را در اختیارتان می‌گذارد و فرصتی را فراهم می‌کند تا به منزلگاه وجود خویش وارد شوید ؛ شما را به فضایی از ارتباط و یکی شدن با خود و دنیای اطرافتان باز می‌گرداند. یاد می‌گیرید تا با خودتان «همنشینی» کنید. فضایی را خلق می‌کنید تا در آن بیارآمید، تامل کنید و در جسم و روحتان در آرامش و آسایش بسر برید.
از آن جایی که بسیاری از ما چنان سرگرم و گرفتاریم که حتی نفس کشیدن صحیح را از یاد برده‌ایم یا به احساساتمان بی‌اعتنا هستیم، وقتی در آغاز شروع به تمرین آسانا می‌کنید شاید با احساس درد و ناراحتی مواجه شوید. بسیاری از تازه‌واردان یوگا پس از سال‌ها غفلت و نادیده انگاشتن جسمشان اغلب در رویارویی با کشف و پدیدار شدن چیزی که در کالبدشان در جریان است گیج و سردرگم می‌شوند. با تمرین بی‌وقفه و منسجمِ یوگا، حفظ تمرکز ذهن و به کارگیری تنفس قادرخواهید بود لحظات عمرتان را به تمامی زندگی کنید.
یافتن تعادل
برای انجام تمرین کامل و همه‌جانبه یوگا، نه فقط تمرین جسمانی بلکه ایجاد تعادل میان جسم و روان را باید مورد توجه قرارداد. ب.ک.اس آینگار، از استادان بزرگ و مشاهیر معاصر یوگا، در کتاب پرتوی بر یوگا سوتراهای پاتَنجَلی می‌نویسد: آساناها ....، میدان مبارزه کنترل شده‌ای را برای ستیز و آفرینش مهیا می‌کند.
هدف، بازآفرینی تکامل انسان در محیط‌زیست درونی خودش است. بدین سان این فرصت را می‌یابیم تا تکامل شخص خود را نظاره و ادراک کنیم، تا جایی که ستیز و تضاد درونی برطرف شده و وحدت و یگانگی برجای بماند، آنگونه که رودی به دریا می‌پیوندد. این کشاکش خلاقانه در وضعیت ایستادن روی سر کاملا قابل تجربه و مشاهده است: «در همان حال که در تکاپو هستیم تا در وضعیت صحیح مستقر شویم ترس از سقوط دست به کار می‌شود تا جلویمان را بگیرد. اگر شتابزده و نسنجیده عمل کنیم سقوط حتمی است، اگر ترس و بزدلی در کار کنیم پیشرفتی نخواهد بود ولی اگر اثر متقابل این دو نیرو را به نظاره بنشینیم و تحلیل کنیم و تحت کنترل درآوریم در آن‌صورت کمال کار حاصل می‌آید.»
جسمی که می‌کوشد تا با تمرکز بر شکل دادن به حرکاتی معین به فرم و وضعیت خاصی دست یابد می‌تواند ذهن را مهار کند. با اجرای ظرافت و ریزه کاری فیزیکی و جسمی و انفصال ذهنی، اجازه می‌یابیم تا از ذهن به عضلات حرکت کنیم. آساناها ساختار یا چارچوبی را فراهم می‌کنند تا ذهن را قادر سازد به نقطه کانونی دست یابد. وقتی به اجرای آسانایی دست می‌زنید مثل تریکون آسانا (وضعیت مثلث)، آگاهی در شالوده و بنیان حرکت مستقر می‌شود یعنی در ساختن، حفظ و پایداری آسانا. اگر تمرینی بیش از حد ساده باشد ذهن درگیر نشده و سرگردان می‌ماند. اگر ذهن درگیر آسانا نشود خودش را به هر چیز دیگری وصل می‌کند.
در این مرحله است که شما دیگر تمرین یوگا نمی‌کنید بلکه صرفا به نرمش سوئدی مشغولید؛ از سوی دیگر اگر اجازه دهید ذهن عنان تمرین را در دست گیرد ممکن است شما را برای رسیدن به تصوری از حالت بدنی که مجسم کرده‌اید (و نه آنچه که قادر به انجامش هستید) به ورای مرزهای طبیعیتان بکشاند که خود می‌تواند به آسیب‌دیدگی یا جمود ذهنی منجر شود.
زندگی بخشیدن به آساناها
نخستین نفس‌های یک نوزاد نشانه زنده بودن اوست. در یوگا تنفس، به طرز قرارگیری و حالت بدن زندگی می‌دهد. نفس یا پرانا، همانا نیروی حیات است که اساس زندگی و سرزندگی هر موجود زنده‌ای را رقم می‌زند. اکثر قریب به اتفاق ما انسان‌ها از نحوه نفس کشیدنمان آگاه نیستیم زیرا عملی است که به‌مثابه واکنشی خودکار، اتفاق می‌افتد. این خود به خودی بودن تنفس در زمان‌های خاصی مثل وقتی که می‌خوابیم به کارمان می‌آید اما اگر از قابلیت‌های کامل تنفس بهره وافی ببریم خواهیم دید که کیفیات شفابخشش بسیار باسخاوت است. تنفس ما را به حرکت وامی‌دارد. با منبسط کردن قفسه سینه، زیرکانه جسم را حرکت می‌دهد اما همینطور می‌تواند وضعیت‌های جسمی در یوگا را وارد سطوح عمیق‌تری کرده و نیز ذهن خو کرده و اصلاح‌ناپذیر را از جای خود تکان دهد.
زمانی که فشار روانی، تنش و اضطراب بر ما حاکم می‌شود سعی می‌کنیم با حبس نفس بر ذهنمان غالب شویم که از این رهگذر جریان نیروی حیات را محدود می‌کنیم. تنفس، حلقه رابط است. نیروی شفابخشی است که حین تمرین با آن مرتبط می‌شوید. وقتی از تنفس خود آگاه شدید به‌نوبه خود از الگوهای محدودکننده و بازدارنده‌ای که اجازه زیستن در لحظه را از شما سلب می‌کنند آگاهی خواهید یافت.
حالت‌های وارونه
حالات وارونه در یوگا اساسا شامل سر و ته کردن بدن است. صرف‌نظر از سبک یا سطح یوگایی که تمرین می‌کنید حالات وارونه می‌تواند قدرت و جان دوباره‌ای به جسمتان ببخشد. سر و ته کردن بدن اثرات نیروی جاذبه را معکوس کرده و اندام‌ها با جریان خون مغذی سیراب می‌شوند. برای کارورز مجرب‌تر یوگا، شیر شاسانا (ایستادن روی سر) به معنای «سلطان» حرکات و ساروانگ آسانا (ایستادن روی شانه) به مفهوم «ملکه» است. به عقیده اِریش شیفمَن، نویسنده کتاب یوگا: روح و تمرین حرکت به سوی سکون، «زمانی که هر روز صرف سر و ته کردن خود می‌کنید یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید احتمالا برای خودتان انجام دهید.»
آثار و فایده‌های اصلی
• غدد و اندام‌ها از جریان خون تازه شریانی(مملو از اکسیژن) سیراب می‌شوند.
• نیروی جاذبه جریان خون را به سمت قلب کشانده و بنابراین قلب می‌تواند استراحت کند.
• کیفیت جریان خون بهبود یافته که از این‌رو سبب افزایش جذب مواد مغذی به جریان خون گردیده و توزیع این مواد مغذی به اندام‌های حیاتی تضمین می‌گردد.
• مراحل اولیه رگ‌هایی که دچار واریس شده‌اند را با جلوگیری از تجمع خون در پاها تسکین داده و از بازگشت واریس جلوگیری می‌کند.
• موجب افزایش حافظه، تمرکز و قابلیت‌های فکری شده، خمودگی ذهنی، بی‌خوابی، افسردگی و خستگی را تسکین می‌دهد.
• تنفس عمیق شکمی را تقویت کرده، ناحیه قلب و شش‌ها را ماساژ می‌دهد.
• اندام‌های درونی را ماساژ داده و از پایین‌افتادگی اندام‌های شکمی جلوگیری می‌کند. سوء‌هاضمه و یبوست بهبود یا تخفیف می‌یابند.
• بسیاری از بیماری‌های مربوط به رحم و تخمدان‌ها با تمرین منظم حالت‌های وارونه از بین می‌روند.
موارد منع شده
توصیه می‌شود خانم‌ها در دوران عادت ماهانه از انجام حالات وارونه اجتناب کنند. همچنین اگر دچار فشار خون بالا، بیماری‌های چشمی یا رفلاکس معده هستید این حرکات مناسب شما نیست. اگر در حین انجام این حرکات فشاری را در پشت چشم خود حس کردید یا صدای زنگ زدن در گوش یا دچار تنگی نفس شدید بلافاصله از وضعیت خارج شده و مربی یوگایتان را آگاه سازید. توصیه می‌شود این حرکات را برای نخستین بار تحت نظارت یک مربی تعلیم دیده و مجرب انجام دهید.