چاپ
دسته: معرفی اسپا
بازدید: 8486

حمام وکیل از بناهای دوران زندیه در شیراز است. این حمام دارای زیربنای 1350 مترمربع است و از آجر، آهک، سنگ و ساروج ساخته شده است. حمام از سه قسمت رختکن، سالن اصلی حمام و خزینه تشکیل شده است. یکی از شاهکارهای هنری دوره زندیه در سقف رختکن حمام نهفته است. در سقف این رختکن نقش‌های برجسته به صورتی زیبا و با ظرافتی هنرمندانه آهک‌بری شده و نقش‌های زیر را ایجاد کرده‌اند. * صحنه معراج حضرت رسول(ص) * صحنه سلطان سنجر و پیرزن * صحنه دیدار شیرین و فرهاد * صحنه دیدار بیژن و منیژه * صحنه به چاه انداختن حضرت یوسف(ع) * صحنه عشق‌بازی شیخ صنعان و دختر نصران * صحنه قربانی کردن اسماعیل به دست حضرت ابراهیم * صحنه شست‌وشوی شیرین در چشمه * شمایل حضرت علی(ع) و ذوالفقار ایشان *  صحنه بیرون آوردن حضرت یوسف(ع) از چاه. در سالن اصلی هم، چهارستون سنگی یک تکه و سقفی طاق مانند است که دارای نورگیرهایی برای روشنایی سالن می‌باشد. خزینه حمام هم شامل استخر آب سرد و استخر آب ولرم می شود.

 


حمام وکیل از بناهای دوران کریم‌خان زند (1172-1193) در شیراز است که به دستور وی در محله میدان شاه، جنب مسجد وکیل (خیابان طالقانی) ساخته شد. این حمام که به‌عنوان حمام عمومی ‌شهر شناخته می‌شد، دارای چهار قسمت مرتبط با یکدیگر است. مدخل ورودی این حمام یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است. این هشتی دارای سقفی با گچ‌کاری برجسته است. پس از آن سربینه حمام به شکل هشت‌ضلعی منظم و وسیعی دیده می‌شود که بیشترین تزیینات را داراست. آهک‌بری‌های سقف و دیوارهای این قسمت مربوط به دوران کریم‌خانی بوده که بیشتر به شکل طرح‌های گلدانی است اما در زمان قاجاریه، آثار زندیه کلنگی شده و قاجاریان بر روی آن آهک‌بری‌هایی به شکل داستان‌های اساطیری (داستان شیرین و فرهاد، پیرزن و سلطان سنجر، بیژن و منیژه و معراج حضرت رسول) انجام دادند. در حال حاضر نیز برای تنوع بیشتر طرح‌های قاجاری، یکی دو طرح زندی مرمت شده و در بقیه قسمت‌ها طرح‌های قاجاری حفظ شده‌اند. هورنور یا جامخانه‌هایی که در سقف تعبیه شده‌اند، روشنایی این بخش را تامین می‌کنند. در اطراف این سربینه، سکوهایی برای تعویض لباس ساخته شده و در آن چهار حوض سنگی نیز برای استحمام وجود دارد.

 


ستون‌های این حمام از جنس سنگ گندمک گوگرددار و سخت است. این ستون‌ها یکپارچه هستند و بر روی آنها به فرم هندسی، مقرنس گچی کم عمق دیده می‌شود ولی مقرنس آن برجسته است.
در وسط محوطه سربینه حوض کثیرالاضلاعی که ساخته شده از سنگ و در یک سمت آن راهرویی است که به هشتی دوم منتهی می‌شود. در کف حمام چندین رج آجر آب خروده کار شده و بین آنها ساروج ریخته‌اند تا فشار آب را تحمل کند.

 


در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد. بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد. در برزخ یا هشتی دوم که به گرمخانه می‌رود، قسمتی وجود داشته (در سمت راست ورودی هشتی دوم) که دیواری ضخیم، قطور و توپر بوده و در بالای آن (در پشت بام) حوض آبی بوده که آب حمام از آغاز تامین می‌شده است. پس از تبدیل سربینه به زورخانه، این دیوار برداشته شده و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت. در حال حاضر این در مسدود و به دیوار تبدیل شده است.

 


پس از عبور از هشتی دوم به گرمخانه حمام وارد می‌شویم که دارای سه خزینه آب گرم، آب سرد و آب ولرم است. در زیر این خزینه‌ها کانال‌هایی به نام گربه‌رو برای گرم کردن حمام وجود دارد. آب‌رسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی (گاو چاه) صورت می‌گرفت. در زیر خزینه اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه‌روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش‌ها منتهی می‌شود. این گربه‌روها علاوه بر آنکه گرمای اضافی را به کف حمام منتقل می‌کند، دوده‌های ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت می‌کند.

 


در زمان پهلوی برخی از قسمت‌های حمام به نمره خصوصی تبدیل شد. چنان که از دو شاه‌نشین قرینه با دو حوض سنگی موجود در فضای حمام، شاه‌نشین سمت راست به نمره خصوصی تبدیل شد. هم اینک حوض سنگی آن از بین رفته است. دو شاه‌نشین اختصاصی دیگر پس از این دو شاه‌نشین وجود دارد که شاه‌نشین سمت راست در طرفین خزینه‌ها، به نمره خصوصی تبدیل شده بود.
حمام وکیل که به علت تغییر وضع حمام‌های عمومی ‌از صورت قبلی خارج شده بود، در سال 1351 توسط اداره باستان شناسی مورد مرمت قرار گرفت.این بنا با شماره 917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.