بسیاری از افراد خواب راحتی ندارند و از اختلال در خواب رنج می‌برند. این افراد معمولاً درچار خستگی مفرط و ترس هستند و نمی‌توانند ذهن خود را به گونه‌ای شایسته به روی موضوعی مشخص متمرکز کنند.
تحقیقی که به‌تازگی متخصصان آلمانی در دانشگاه یولیش در ایالت نوردراین وستفالن پیرامون کم‌خوابی و بی‌خوابی انجام داده‌اند، با نتایج جالبی همراه بوده است. افرادی که در این تحقیق شرکت داشته‌اند به مدت ۵۲ ساعت از خواب محروم شدند تا شرایط لازم برای آزمایش‌های مشخص فراهم شود.
در این بازه ۵۲ ساعته شرکت‌کنندگان باید فعالیت‌های فکری متفاوتی را انجام می‌دادند. برای مثال، کلمات و مفاهیمی را حفظ کنند و یا اینکه به سوالات ریاضی پاسخ دهند. متخصصان در روند آزمایش متوجه می‌شوند که شرکت‌کنندگان بازدهی متفاوت از خود ارایه می‌دهند. در حالی‌که بی‌خوابی گروهی را به لحاظ ذهنی کاملاً فلج کرده و در مقابل پرسش‌ها حتی چند ثانیه‌ای مات و مبهوت می‌ماندند، گروه دیگر کاملاً با توانایی‌های معمول خود قادر به پاسخگویی به پرسش‌ها بود.
واکنش‌متفاوت افراد به کم‌خوابی و بی‌خوابی
پژوهشگران آلمانی به این نتیجه رسیده‌اند که برخی افراد با کم‌خوابی وبی‌خوابی راحت‌تر کنار می‌آیند. پس از ۵۲ ساعت بی‌خوابی فعالیت‌های مغزی و عصبی شرکت‌کنندگان با دستگاه توموگرافی ویژ‌ه‌ای اندازه‌گیری شد و سپس این افراد اجازه یافتند که ۱۴ ساعت بخوابند. با این اندازه‌گیری کارشناسان می‌خواستند که تغییرات ملکولی در مغز را مشخص کنند.
ثبت تغییر فعل و انفعالات مغزی
کارشناسان در این اندازه‌گیری متوجه شدند که شمار پذیرند‌ه‌های آدنوزین افزایش یافته است. آدنوزین‌ها ترکیباتی فسفری هستند که در سلولها وظیفه حمل انرژی را بر عهده دارند. پذیرنده‌ها (Rezeptor) در جداره‌ی سلول قرار دارند و سیگنال‌هایی را به آدنوزین‌ها در دورن سلول می‌رسانند. پس از ارسال این سیگنال‌ها انسان نیاز به خواب پیدا می‌کند. پزشکان و متخصصان پیش از این آزمایش نیز حدس می‌زدند که آدنوزین‌ها به تنهایی دلیل خستگی افراد نیستند، حال پس از این آزمایش برای پژوهشگران اثبات شده که افزایش کارکرد پذیرنده‌ها نیز در این میان نقش مهمی بازی کرده و پس از بروز خستگی، بدن را به خواب فرامی‌خواند. پذیرنده‌ها شبیه ماده کافئین بر خواب تاثیر مثبت و منفی می‌گذارند. به همین دلیل افزایش شمار پذیرنده‌ها در برخی افراد آنها را سریعاً خسته کرده و بی‌خوایی یا کم‌خوابی تاثیری منفی بر بازدهی آنها دارد.
کمک به بیماران مبتلا به افسردگی
کشف پژوهشگران آلمانی می‌تواند راهی برای درمان افرادی باشد که دچار افسردگی روحی هستند. وضعیت روحی افراد ربطی مستقیم به تعادل آدنوزین و پذیرند‌ه‌های آن در سلولها دارد. با تنظیم این دو فاکتور (به کمک داروهای معین) می‌توان به بیماران مبتلا به افسردگی یاری رساند.
توصیه‌هایی برای بهره‌مند شدن از خواب آرام و راحت
- سعی کنید زمانی بخوابید که واقعا خسته هستید و خواب به سراغتان آمده است.
- سعی کنید در زمان خوابیدن و بیدارشدن نظمی به وجود بیاورید.
- با توجه به تأثیر بیدارکننده نوشیدنی‌هایی کافئین‌دار مانند قهوه، چای سیاه و سبز، کوکاکولا و همچنین نوشابه‌های انرژی‌زا بهتر است که ۴ تا ۶ ساعت پیش از خوابیدن، از صرف آنها پرهیز شود.
- شب‌ها، به ویژه پیش از رفتن به رختخواب از کشیدن سیگار و مصرف دخانیات پرهیز کنید.
- توجه کنید که اتاق خواب شما به اندازه کافی آرام، کم‌سروصدا و تاریک باشد. اگر محیط اطراف پرسروصدا است، از گوشگیر استفاده کنید.
- سعی کنید، دمای اتاق خواب شما نه گرم باشد و نه سرد. دمای مطلوب اتاق خواب ۱۸ درجه سانتیگراد است.
- اگر چه ورزش در رفع استرس مؤثر است، اما بکوشید از تحرکات ورزشی شدید پیش از رفتن به خواب خودداری کنید، چرا که اینگونه تحرکات باعث گردش بیشتر و سریعتر خون می‌شود.
- از خواب طولانی خلال روز پرهیز کنید. خواب بعدازظهر بهتر است که بیشتر از یک ربع طول نکشد.
- اگرچه تماشای تلویزیون، مطالعه یا حتی کار با لپ‌تاپ در بستر می‌تواند با راحتی همراه باشد، اما به افرادی که دچار بدخوابی یا بی‌خوابی هستند، توصیه می‌شود که از این کار چشم بپوشند. بکوشید به بدن خود عادت دهید که تخت فقط برای خواب و استراحت است.
- درصورتی که هنگام خوابیدن ناآرام هستید و پیوسته در تخت می‌غلتید، بهتر است که دایم به ساعت نگاه نکنید، چون بیش از پیش زیر فشار عصبی قرار می‌گیرد و دشوارتر به خواب می‌روید.
- اگر حس می‌کنید که خوابتان نمی‌رود، سعی نکنید به زور بخوابید. بهتر است بلند شوید و خود را با چیزی سرگرم کنید، تا به طور طبیعی خسته شوید و خوابتان بگیرد. یک فنجان چای غیرسیاه یا غیرسبز می‌تواند تأثیری آرام‌بخش و خواب‌آور داشته باشد.
- آیا بی‌خوابی و بدخوابی شما به خاطر این است که پیوسته به مسائل و کارهایی فکر می‌کنید که در روزهای بعد قرار است انجام دهید؟ در این صورت بهتر است یک دفترچه کوچک کنار تختتان داشته باشید و این کارها یا مشغله‌های ذهنی را یادداشت کنید. با همین کار این مشغله‌ها کوچکتر می‌شوند.