همانطور که غذایی که میخوریم روی بدنمان اثر میگذارد، تکنولوژی هم مغزمان را تحت تأثیر قرار میدهد. این مطلب نگاهی دارد به روشهای برقراری یک رابطه سالم با تکنولوژی.همه ما میدانیم که هویچ و کلم بروکلی برای سلامتیمان خوب است، اما آیا تمام روز در حال خوردن این سبزیجات هستیم؟ افراط در هر چیزی مضرات خودش را دارد، اما ظاهرا بعضی از ما هنوز فکر نمیکنیم زیادهروی در استفاده از تکنولوژی برایمان خوب نیست.
بنابر یک نظرسنجی که شرکت "گلوبال‌وب‌ایندکس" در ۳۴ کشور انجام داده، ، کاربران در یک روز معمولی به طور متوسط ۶ ساعت و نیم از وقت خود را در اینترنت می‌گذرانند. طبق این نظرسنجی، کاربران اینترنت در تایلند، فیلیپین و برزیل بیش از ۹ ساعت در روز آنلاین هستند. این نظرسنجی همچنین می‌گوید یک سوم زمانی که کاربران در اینترنت می‌گذرانند صرف شبکههای اجتماعی میشود.
تکنولوژی با مغز ما چه میکند؟
تأثیر تکنولوژی بر سلامت جسمی و روانی ما همچنان یکی از موضوعات مهم در مطالعات علمی است. دکتر شیمی کانگ از کانادا، کارشناس سلامت روان در کودکان و نوجوانان است و روی مسئله اعتیاد تمرکز دارد.
او به بی بی سی گفته: " تأثیر استفاده از تکنولوژی در بروز مشکلاتی مثل اضطراب، افسردگی و نارضایتی از تصویر بدن هر روز بیشتر مشخص میشود و امروز حتی اعتیاد به اینترنت در پزشکی به عنوان یک اختلال شناخته میشود." اما درست همانطور که هم غذای سالم داریم، هم ابرغذا و هم غذاهای ناسالم، تکنولوژی هم انواع و اقسام دارد و برای برقرای یک ارتباط سالم با آن باید بدانیم انواع مختلف آن چه تأثیری روی مغز ما میگذارد.
مغز چطور به تکنولوژی واکنش نشان میدهد
دکتر کانگ می‌گوید مغز ما برای تجزیه و پردازش تکنولوژی ۶ ماده شیمیایی مختلف ترشح میکند. سروتونین - وقتی ترشح میشود که کارهای خلاقانه انجام میدهیم، با دیگران در ارتباطیم و به آنها کمک میکنیم.
آندورفین - "تسکین دهنده درد" در بدن؛ ماده شیمیایی عصبی که آرامش ایجاد میکند. این ماده در هنگام مراقبه ترشح میشود، همین طور وقتی حضور در لحظه و حس قدردانی را تجربه میکنید. انجام ورزشهای قلبی-عروقی هم باعث آزاد شدن این ماده در بدن میشوند.
اوکسیتوسین - وقتی یک ارتباط معنادار متقابل شکل میگیرد، این ماده در بدن ترشح میشود. این ماده برای بدن مفید است اما شکارچیان آنلاین میتوانند از آن برای سوءاستفاده از اعتماد قربانیان خود بهره بگیرند.
دوپامین - یک ماده شیمیایی عصبی که باعث ایجاد شادی و لذت میشود . ترشح این ماده در ما حس رضایتمندی بوجود میآورد اما میتواند اعتیادآور هم باشد. طراحی تکنولوژیهایی که تمرکزشان بر تحریک ترشح دوپامین است هر روز رونق بیشتری میگیرد.
آدرنالین - این ماده به دلیل تأثیرش در مهار واکنشهای ما در موقعیتهای جنگ و گریز معروف است. آدرنالین علاوه بر این هنگامی که در شبکههای اجتماعی فعال هستیم هم ترشح میشود.
کورتیزول - این ماده شیمیایی عصبی نماد افراد مضطرب و کمخواب است؛ آنهایی که سرشان به شدت شلوغ است و نمیتوانند تمرکز کنند.
به این ترتیب همه انواع تکنولوژی مثل هم نیستند و مهمتر اینکه تجربه همه از آنها به یک شکل نیست.
تکنولوژی سالم، مخرب و ناسالم
دکتر کانگ می‌گوید:" تکنولوژی سالم آن نوع از فنآوری است که با ترشح سروتنین، اندورفین یا اوکسیتوسین به مغز ما انرژی میدهد." نمونههای آن هم اپلیکیشنهایی هستند که برای مراقبه یا تمرین خلاقیت طراحی شدهاند. اپلیکیشنهای ارتباطی که فرصت برقراری رابطه با دیگران را برایمان فراهم میکنند هم از همین دست هستند. اما تولید میزان زیادی از دوپامین اعتیادآور در مغز میتواند شما را در معرض پا گذاشتن به ورطه خطرناک اعتیاد قرار دهد.
کانگ می‌گوید: "تصور کنید فرزند شما عاشق کار کردن با یک اپلیکیشن خلاقانه باشد که میشود با آن فیلم ساخت. اما او در این کار افراط میکند و ۶ یا ۷ ساعت از روز خود را به آن اختصاص میدهد. البته این اپلیکیشن مثل بازی "کندی کراش" که فقط باعث ترشح دوپامین میشود، یک تکنولوژی ناسالم به حساب نمیآید، اما باز هم باید مواظب بود و برای استفاده از آن حد و مرز تعیین کرد."
در سوی دیگر این طیف اما تکنولوژی ناسالم قرار دارد که به گفته کانگ وقتی داریم به خودمان آسیب وارد میکنیم به سراغش میرویم. درست مثل وقتی که برای رها شدن از استرس غذای ناسالم میخوریم. او می‌گوید: "موضوع مخربی که ما را واقعا نگران میکند، دستیافتن به آن حس رضایتمندی و پاداش هنگام استفاده از این تکنولوژیهاست. هرزهنگاری، زورگیری سایبری، قمار، بازیهای ویدئویی اعتیادآور، شبیه به دستگاههای بازی کازینوها طراحی شدهاند و به نفرتپراکنی کمک میکنند."
محدود کردن استفاده از تکنولوژی
دکتر کانگ می‌گوید، همه رژیمهای سالم از چیزهایی که مخرب هستند دوری میکنند. با این حال کمی شیطنت اشکالی ندارد. به ما توصیه میشود از غذاهای فرآوری شده و نوشیدنیهای شکردار پرهیز کنیم، اما اشکال ندارد اگر آخر هفته در کنار خانواده یا دوستان‌مان پیتزا و پاپکورن بخوریم. در مورد تکنولوژی هم اوضاع به همین شکل است. مثلا اشکالی ندارد اگر به صفحه اینستاگراممان نگاهی بیندازیم یا کمی بازی ویدئویی انجام بدهیم.
البته اگر دیابت داریم یا در معرض خطر ابتلا به آن هستیم، در مقایسه با افراد سالم محدودیتهای سفت و سختتری برای مصرف شکر خواهیم داشت. دکتر کانگ می‌گوید، تکنولوژی هم همینطور است: " اگر در خانوادهتان پیشینه اعتیاد، اضطراب، افسردگی یا مشکلات مدیریت زمان وجود داشته باشد، باید مراقب باشید چون بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستید." او می‌گوید نوجوانان هم به شدت آسیبپذیر هستند و در زمینه شناسایی افرادی که در اینترنت بیشتر در معرض خطر هستند، تحقیقات زیادی انجام شده است.
سمزدایی دیجیتال
دسترسی به اینترنت و استفاده از تلفنهای هوشمند روز به روز در جهان گسترش مییابد، اما به نظر میرسد این سبک از زندگی هنوز مخالفان خود را دارد. طبق نظرسنجی گلوبال‌وب‌ایندکس، از هر ۱۰ کاربر اینترنت در بریتانیا و آمریکا، ۷ نفر یا استفاده از تکنولوژی را محدود کرده و یا به سمزدایی دیجیتال روی آوردهاند. سمزدایی دیجیتال میتواند اقداماتی نظیر بستن حساب‌های شبکههای اجتماعی، پاک کردن اپلیکیشنها یا کاهش زمان استفاده از اینترنت را شامل شود.
دکتر کانگ می‌گوید در کنار استفاده از تکنولوژی، باید حواسمان به سایر نیازهای اولیهمان هم باشد: "ما هنوز به ۸ تا ۹ ساعت خواب در شب نیاز داریم. بدن ما باید دو تا ۳ ساعت در روز به شکل فعالانه حرکت داشته باشد. باید بیرون برویم و از نور طبیعی بهره ببریم. حتی اگر از بهترین تکنولوژی استفاده میکنید، در صورتیکه سایر فعالیتهای انسانیتان تحتالشعاع قرار بگیرد، دارید زیاده روی میکنید."