در گذشته ماساژ شامل مالش دادن ماهیچه‌ها و بافت نرم بدن با دست بود و به بهبود گردش خون در بدن و ایجاد آرامش و همچنین از بین بردن تنش و اضطراب در افراد کمک می‌کرد. ماساژ مزایای روانی بسیاری نیز دارد و در روانشناسی نیز به آن پرداخته شده است.
رایج‌ترین انواع ماساژ که امروزه انجام می‌شوند عبارتند از:
- ماساژ سوئدی: محبوب‌ترین شکل آن که شامل پنج حرکت پایه و شکل‌های متنوع آن‌هاست.
- رفلکسولوژی: فشار وارد کردن بر نقاط انعکاسی یا «رفلکس» دست یا پا که به نظر می‌رسد روی بخش‌های مختلف بدن که به آن نقاط مرتبط است اثر می‌گذارد.
- ماساژ شیاتسو و تویینا: که ریشه در چین و ژاپن دارند و شامل تحریک نقاط مخصوص طب سوزنی و مریدین‌ها برای اطمینان از جریان مناسب خون و انرژی در این نقاط با هدف بهبود روند درمان می شود.
در بسیاری از مراکز درمان سرطان خدمات ماساژدرمانی به‌عنوان مکمل درمان و برای تسکین علایم بیماری و آسان کردن روند سرطان ارایه می‌شود.
شواهد موجود از درمان سرطان به کمک ماساژ
ماساژ در مطالعات متعددی در زمینه آنکولوژی ارزیابی شده است. در یکی از گسترده‌ترین مطالعات انجام شده روی ۱۲۹۰ بیمار مبتلا به سرطان مشاهده شد که ماساژ در کاهش درد، اضطراب، حالت تهوع، خستگی و افسردگی ۵۰درصد از آن‌ها تاثیر به‌سزایی داشت. همچنین در بررسی ۱۹ مطالعه انجام شده روی ۱۲۷۴ بیمار نیز بهبود درد و اضطراب گزارش شده است. به علاوه تحقیقی فراتحلیلی که شامل ۱۶ آزمایش است، نشان داده که ماساژ برای بیماران مبتلا به سرطان ضرری ندارد و به کاهش درد و خستگی و اضطراب هم کمک می‌کند. ماساژ برای کاهش مشکلات روانی و نورولوژیکی ناشی از پیوند مغز استخوان نیز مفید است.
برخی تحقیقات اثرات رفلکسولوژی را بررسی کرده‌اند. در آزمایشی که روی ۵۸ بیمار مبتلا به سرطان پستان انجام شد، که تحت پرتودرمانی نیز بودند، مشخص شد که رفلکسولوژی در بهبود کوفتگی بدن، درد و کیفیت خواب بیماران تاثیر چشم‌گیری داشته است. طبق نتایج تحقیقات، ماساژدرمانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان پیشرفته که تحت شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی نیز قرار گرفته‌اند، باعث کاهش تنگی نفس و بهبود وضعیت عملکردی شده است.
علاوه بر این، مطالعات نشان داده‌اند که تخلیه لنف به شکل دستی به همراه یک ماساژ سبک و ریتمیک ویژه موجب کاهش چشم‌گیر حجم اندام و ضخامت پوست در ناحیه بالایی بازو شده و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستانی که لنفوم دارند را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. تخلیه دستی لنف برای جلوگیری از مبتلا شدن به لنفوم ثانویه نیز موثر است.
اگرچه مکانیسم‌های بیولوژیک موجود در اثرات سودمند ماساژ هنوز به‌طور کامل روشن نیست، خدمات درمانی پیشنهاد شده دارای اثرات سریع و مستقیمی روی نیام (جداکننده ماهیچه‌ها)، ماهیچه‌ها و اعصاب هستند و اثرات آهسته‌تری نیز روی سیستم عصبی مرکزی واقع در قسمت زیرین قشر مغز دارد که درنهایت موجب بازسازی اتصالات عصبی می‌شود.
ترکیب ماساژ با شیوه‌های درمانی
هر ماساژی که توسط متخصص دارای مدرک معتبر ارایه شود قابل اعتماد است. با این وجود برنامه‌های آموزشی ماساژ مخصوص درمانگران آنکولوژی بر روش‌های ایمن‌تر و با تاثیرگذاری بیشتر تاکید می‌کنند. مثلا مقدار فشار وارده که می‌تواند از بسیار کم تا شدید و عمیق متغیر باشد، باید پس از بررسی و تعیین وضعیت بالینی بیمار مشخص شود. یکی از مسایل مهم اعمال احتیاط لازم پیش از شروع ماساژدرمانی برای جلوگیری از ماساژ نقاط آسیب‌پذیر بدن است؛ مثل زخم‌های باز، محل‌هایی که دچار خارش یا کبودی هستند، نقاط دارای ترمبوز عمیق یا آمبولی ریه، تومور یا محل جراحی، مناطقی که در اطراف آن دستگاه‌های پزشکی (مثل تخلیه‌کننده یا پورت) قرار دارد و یا قسمت‌های حساس پوست که در معرض رادیوتراپی قرار گرفته‌اند. این احتیاط باید برای بیمارانی که در وضعیت روحی نامناسب یا وخیمی قرار گرفته‌اند نیز در نظر گرفته شود. بیمارانی که دچار کاهش پلاکت هستند باید در طول ارایه خدمات ماساژ تحت مراقبت شدید باشند و بهتر است پیش از شروع ماساژ و رفلکسولوژی با پرستار مخصوص بیمار نیز مشورت شود. ماساژهای عمیق برای بیماران مبتلا به متاستازهای متعدد استخوانی توصیه نمی‌شود چرا که خطر شکستگی برای آنان وجود دارد.
پرستاران آنکولوژی زمان زیادی را در کنار بیماران بستری شده در کلینیک‌ها صرف می‌کنند تا درمورد عوارض جانبی و علایم بیماری در طول ارایه خدمات درمانی اطلاعات کافی کسب کنند و شدت علایم مشخص شده توسط تیم پزشکی را ردیابی کنند. بنابراین می‌توان گفت که پرستاران آموزش دیده در روش‌های درمانی غیردارویی مانند ماساژ برای کمک به بیمارانی با عوارض ناخوشایند آمادگی بیشتری دارند. پرستار به‌عنوان یک مربی بهداشت و سلامت، می‌تواند بیمار و پزشک را در جریان گزینه‌های درمانی پیش‌رو بگذارد. مثلا یکی از گزینه‌ها برای رویارویی با عوارض سخت و بهبود وضعیت بالینی بیمار، ماساژدرمانی است.
ماساژدرمانی شیوه‌ای ایمن و غیرتهاجمی (بدون ورود به حفره‌های درونی بدن) است و شواهد بسیاری نشان می‌دهند که در کاهش علایم مربوط به بیماری سرطان و شیوه‌های درمانی آن نقش مفیدی دارد. ماساژدرمانی با استفاده از مناسب‌ترین تکنیک‌ها برای برطرف کردن نیاز و خواسته‌های بیماران، می‌تواند به بیماران بستری شده یا بیماران سر پا و حتی در تنظیمات مراقبت ویژه ارایه شود. ماساژ می‌تواند موجب توانمندسازی بیمارانی شود که می‌توانند محل دقیق علایم آزاردهنده‌ای که حین بیماری پدیدار می‌شوند و در طول مسیر بیماری نیز تغییر می‌کنند را به درمانگر نشان دهند. این علایم متغیر بیش از هرچیز تحت تاثیر جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هستند.
انجمن انکولوژی برای کاهش استرس، اضطراب، افسردگی، اختلالات خلقی و خستگی و همچنین برای بهبود کیفیت زندگی بیماران، ماساژ درمانی را توصیه می‌کند. با این حال حضور موانعی مانند کمبود آگاهی و پزشکان بدون ارجاع، هزینه‌ها و زمان و همچنین مسايل مربوط به حمل‌ونقل، از سودمندی این شیوه درمانی می‌کاهد. درنهایت یافته‌های مهمی از مطالعه‌ای که به تازگی درمورد بیماران مبتلا به سرطان پستان انجام شده است نشان می‌دهد که امکان ادغام ایمن و اثربخش ماساژ انکولوژی با شیمی‌درمانی وجود دارد و این کار به برطرف کردن موانع موجود برای استفاده از ماساژدرمانی کمک بسیاری می‌کند.
