تخلیه لنف چیست؟
سیستم لنفاوی به تخلیه و خروج ضایعات از بدن شما کمک می‌کند. سیستم لنفاوی سالم و فعال با به‌کارگیری جابه‌جایی‌های طبیعی در بافت‌های نازک عضلانی، این عمل را انجام می‌دهد. با این وجود، عمل‌های جراحی یا سایر آسیب‌ها می‌توانند باعث بلوکه شدن مایعات در سیستم لنف یا غدد لنفاوی شوند. شرایطی که به آن بادکردگی لنف‌ها یا lymphedema می‌گویند. اگر شما عمل جراحی داشته‌اید که غدد لنفاوی شما را درگیر کرده یا بر آنها اثر گذاشته است، پزشکتان ممکن است ماساژ تخلیه لنف را به شما پیشنهاد کند.
Lymphedema
روش‌ها یا اعمالی که بر غدد لنفاوی شما تاثیر می‌گذارند یا آنها را جابه‌جا می‌کنند، می‌توانند باعث بادکردگی لنف یا Lymphedema به‌عنوان یک اثر جانبی شوند.
Lymphedema تنها در نقاط نزدیک به محل جراحی در بدن رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال چنانچه غدد لنفاوی‌تان را به خاطر عمل سرطان در سینه چپتان خارج کرده باشند، تنها دست چپتان و نه دست راست شما دچار این عارضه خواهد شد. بادکردگی لنف میتواند همچنین به خاطر جراحت یا شرایط پزشکی همچون نارسایی قلبی یا لخته خون در بدن ایجاد شود. ماساژ لنف، تکنیک فشار ملایم برای خروج مایعات اضافه و ضایعات از فضاهای آسیب‌دیده است.
Raakhce Patel، درمانگر فیزیکال و متخصص تاییدشده Lymphedema است که به بیماران آموزش خودماساژی برای خروج لنف از بدنشان را بعد از عمل می‌دهد. ماساژ لنف یکی از تکنیک‌هایی است که برای کاهش تورم لنفاوی انجام می‌شود. او می‌گوید: «ما به قدر کافی درخصوص Lymphedema صحبت نکرده‌ایم. این موضوع نه‌تنها باعث افزایش مایع در بدن و درنتیجه ناراحتی می‌شود، بلکه درد و سنگینی در محل آسیب‌دیده را نیز تشدید می‌کند.» به اعتقاد وی تورم لنفاوی درجه3 میتواند غیرقابل تحمل باشد و باعث افسردگی‌های شدید و کاهش تحریک‌پذیری شود که درنهایت اختلال در درمان را باعث می‌شود.
در هنگام انجام ماساژ لنف، بسیار مهم است که ماساژ تنها بر نقطه تاثیر گرفته، با هدف بهبود متمرکز شود.
پاکسازی و جذب مجدد
Patel دو مرحله از ماساژ لنف را آموزش می‌دهد:
پاکسازی و جذب مجدد
هدف پاکسازی ایجاد یک مکش با فشار اندک به گونه‌ای است که آن محل برای وارد شدن مایع بیشتر آماده شود و حالتی شبیه سیفون به وجود آید.
پاکسازی شامل محل‌های زیر می‌شود:
- ناحیه غدد لنفاوی: قرار گرفته به‌طور مستقیم زیر استخوان ترقوه
- ناحیه لنفاوی زیربغلی: قرار گرفته زیر دستان
- درون آرنج
حرکت‌های پاکسازی را میتوان تا 10 بار در روز تکرار کرد. Patel توصیه می‌کند «همیشه هر دو طرف بدنتان را ماساژ دهید، نه فقط یک طرفی که دچار تورم لنف شده است.»
راهنمایی برای پاکسازی
پاکسازی دارای سه مرحله است. مطمئن شوید که ناحیه ترقوه، زیربغل و آرنج‌ها را به خوبی و تحت شرایط زیر تمیز کرده باشید:
1- کار را با خوابیدن بر سطحی صاف و راحت آغاز کنید.
2- دستانتان را از روی سینه رد کنید و به حالت ضربدر روی هم قرار دهید.
3- سپس به ارامی آرنجتان را بکشید. عمل عضله باید به اندازه‌ای فشار وارد کند که آن ناحیه را برای خروج مایع لنف آماده سازد.
پس از آن آماده کار بر منطقه زیر بغل شوید:
1- یک دست را بالای سرتان بگیرید.
2- دست دیگر را به شکل قاشق درآورید و ناحیه زیربغل از پایین تا بالا را به آرامی لمس کنید. تنها به قدری فشار لازم است که بتواند سطح پوست را به آرامی تکان دهد.
درنهایت به منطقه آرنج می‌رویم:
1- دستتان را مستقیم در کنار بدنتان قرار دهید.
2- از انگشتان دست دیگر برای کشیدن آرام پوست منطقه آرنج به اندازه یک اینچ در هر دفعه استفاده کنید.
تنها فشار کمی لازم است. Patel می‌گوید: «در ماساژ لنف، شما تنها بر روی ساختار ظاهری پوست کار می‌کنید. این همان جایی است که مایع دربند می‌افتد.»
چگونه ماساژ لنف را بر روی پاها اعمال کنیم؟
هدف از انجام ماساژ لنف بر روی پاها، باز کردن مجراهای لنف برای خروج مایع اضافی به غدد لنفاوی موجود در کشاله ران است. تکنیک‌های متفاوتی وجود دارد که به کمک آنها میتوان ماساژ لنف را بر روی پاها انجام داد اما هدف همه آنها یکی است: آزادسازی مایع برای بازگشت به غدد لنفاوی موجود در کشاله ران.
برای انجام ماساژ لنف بر روی پاهایتان، حرکت‌های زیر را دنبال کنید:
1- ابتدا ماساژ لنف را قبل از شروع پاها بر روی بالاتنه خود اعمال کنید. پاکسازی را در سه مرحله یادشده به روشی که قبلا گفته شد، انجام دهید. این کار باعث تضمین پاکی و آمادگی سیستم برای تخلیه مایع به سمت بالا می‌شود.
2- از فشار ملایم استفاده کنید. اگر عضله را زیر دست خود احساس کردید، پس فشار بیش از حدی را اعمال می‌کنید.
3- ماساژ پا را از دورترین نقطه نسبت به آسیب یا منطقه دچار مشکل آغاز کنید و سپس به سمت پایین حرکت کنید. به‌عنوان مثال چنانچه مچ پاهایتان ورم کرده است، ماساژ را بر روی بخش بالایی پا آغاز کنید.
4- کار را از بالای پا آغاز کنید، یک دست را در بخش داخل پا و دست دیگر را بر پشت پای خود بگذارید.
5- با فشاری اندک، پوست بخش داخلی پا را به بالا و بیرون بکشید آن هم در جهت باسن.
6- همین حرکت را به سمت پایین پا ادامه دهید تا به زانو برسید.
7- هنگامی که به زانو رسیدید، پوست را با دست دیگر به سمت بالا بکشید هم‌جهت با زیر بغل.
8- کار را 10 تا 15 بار تکرار کنید.
9- شما مرحله پاکسازی در ماساژ لنف را به پایان رسانده‌اید.
راهنمایی برای جذب مجدد
بخش دوم ماساژ لنف، جذب مجدد است. برای انجام این ماساژ مراحل زیر را دنبال کنید:
1- کار را با بخش آسیب‌دیده دورترین نقطه نسبت به مرکز بدن شروع کنید. به‌عنوان مثال از نوک انگشتان شروع کنید چنانچه تورم لنف در دست، بازو یا شانه‌ها دارید.
2- از حرکت‌های آرام و جارویی‌شکل آغاز کنید آن هم با فشاری که تنها سطح پوست را جابه‌جا کند، ماساژ را از نوک انگشتان به سمت دستان، از دست به آرنج و از آرنج به شانه‌ها انجام دهید.
Patel می‌گوید: «انطباق و پذیرش بیمار مشکل‌ترین بخش از مراقبت از خود است به‌ویژه برای زنان چراکه آنها عادت دارند تا از دیگران مراقبت کنند.» او به بیماران توصیه می‌کند که روزانه حداقل 20 دقیقه را به ماساژ تخلیه لنف اختصاص دهند. «چنانچه از لحاظ زمانی در مضیقه هستید، مرحله پاکسازی ماساژ را انجام دهید.»
برای آغاز جذب مجدد در پاها، باید از حرکت «پمپ» بر پشت زانوها استفاده کنید:
1- هر دو دست خود را پشت زانوها بگذارید.
2- پشت زانوی خود را به وسیله حرکت‌های غلتک مانند به سمت بالا و هر دفعه 10 تا 15 دفعه پمپ کنید.
اکنون زانوی شما آماده دریافت مایع از بخش پایینی پا است پس می‌توانید ماساژ بخش پایین پا را انجام دهید:
1- یک دست را بر روی ساق و دیگری را بر پشت پا بگذارید.
2- پوست را به سمت بالا بکشید سپس آزاد کنید.
3- حرکت را به سمت پایین و منطقه مچ ادامه دهید.
4- حرکت را به سمت مچ و پنجه ادامه دهید همیشه با ضرباتی به سمت بالا.
5- ماساژ را با فشار آرام مایع در انگشتان به سمت بالا با استفاده از انگشتان دستتان به پایان ببرید.
اندازه‌گیری تاثیر
چگونه متوجه می‌شوید که ماساژ تخلیه لنف موثر بوده است؟ این تکنیکی نگهدارنده و محافظت‌کننده است. Patel می‌گوید: «تورم لنفاوی شما نباید بدتر شود چنانچه ماساژ لنف را به‌طور مرتب انجام دهید.»
مدیریت Lymphedema میتواند شامل این مراحل شود:
- استفاده از یک آستین یا جوراب فشرده‌ساز برای جلوگیری از تجمع مایع
- یافتن یک متخصص دارای مجوز که به ماساژ تخلیه کاملا مسلط باشد.
- در هنگام انتخاب درمانگر تا حد امکان از تحصیلاتش مطمئن شوید.
ماساژ برای شما بسیار مفید است اما ماساژ عمیق برای کسی با تورم لنفاوی میتواند بسیار سنگین باشد. پس فکر نکنید که به راحتی می‌توانید پیش هر درمانگر ماساژی بروید. به دنبال کسی بگردید که دارای تخصص در تورم لنف (CLT) باشد. کسی که ترجیحا درمانگر فیزیکی یا حرفه‌ای با آموزش تومورشناسی یا غده شناسی باشد.